Kilka ciekawostek na temat słwanych Nysek
3 lutego 2014r minęło 20 lat od zakończenia produkcji poczciwej Nysy, która przez 36 lat produkowana była w Zakładzie Samochodów Dostawczych w Nysie.
Historia pojazdów z Nysy sięga końcówki lat ’50 kiedy to wykonano 13 próbnych egzemplarzy Nysy o oznaczeniu N57. Po zatwierdzeniu projektu ruszyła produkcja seryjna. Starano się wykorzystać część podzespołów z produkowanej w Stolicy osobowej Warszawy m.in elementy zawieszenia czy benzynowy, dolnozaworowy, czterosuwowy 2- litrowy silnik spalinowy M-20, czy elementy zawieszenia. Prędkość maksymalna oscylowała wokół 90 km/h a spalanie 14 litrów na 100 kilometrów.
Pod koniec dekady lat 50 w ówczesnym Zakładzie Budowy Nadwozi Samochodowych zabudowano 313 sztuk Nysy N58 w wersji furgon. Wprowadzono kolejne wzmocnienia ramy pojazdu ale nadal prowadzono prace nad ulepszeniem technologii produkcji nadwozia.
W 1959 roku do produkcji wdrożono Nysę N59. Posiadała ona nowe koła jezdne i wzmocnione ogumienie. Zaszły zmiany w układzie hamulcowym i elektrycznym. Wprowadzono także inne wersje: N59- M mikrobus i sanitarkę N59- S. W tym samym roku wykonano 1350 sztuk tego pojazdu a także rozpoczął się eksport, który w 1959 roku wyniósł 200 sztuk.
Rok później w 1960 roku wprowadzono wersję towarowo- osobową (towos) o oznaczeniu N60-T. Wersja ta powstała na bazie furgonu. W 1961 roku na zlecenie Ministerstwa Kultury i Sztuki zaczęła się produkcja Nysy N61- K, która spełniała rolę mobilnego kina. Wnętrze pojazdy podzielono na trzy części: kierowcy, operatora i agregatu prądotwórczego. W przedziale operatora projektowa zamontowano stolik z radiem i z projektorem filmu 16 mm.
W 1961 roku roczna produkcja przekraczała 3 tysiące sztuk, w ramach eksportu np: do Egiptu opracowano wersję tropikalną. Powstawały luksusowe wersje mikrobusów i sanitarek na potrzeby eksportu zewnętrznego. Jednocześnie prowadzono prace na modyfikacją wersji krajowych. Wynikiem prac była nowa rodzina N63 na, którą składały się takie wersje jak: mikrobus, furgon, sanitarka, kinowóz, towos. Zostały one oficjalnie zaprezentowane na XXXII Targach Poznańskich. Pojazdy otrzymały nowy górnozaworowy silnik S-21 opracowany w warszawskiej FSO. Po przeprowadzeniu analizy podjęto decyzję o nieprodukowaniu wersji N63 tylko dzięki zdobytym doświadczeniom w konstruowaniu tej rodziny dogłębnie zmodyfikować N59.
W 1964 roku ruszyła produkcja Nysy 501 a wraz z nią wszystkie dotychczasowe wersje nadwoziowe. Zmieniono technologię produkcji m.in spawanie zastąpiono zgrzewaniem i uruchomiono taśmową linię montażową. Zamiennie stosowano silniki M-20 i S-21. W tym czasie produkcja przekraczała 5000 sztuk a eksport 1000 sztuk. Zbudowano zupełnie nową wersję o oznaczeniu 501 I. Był to pojazd przeznaczony do przewozu żywności w niskich temperaturach. W ’65 roku zbudowano prototypy samochodów izotermicznych- 501 I i chłodzonych suchym lodem 501 C. Produkcja wersji 501 C rozpoczęła się w 1967 roku. Na zamówienie Ministerstwa Handlu Wewnętrznego opracowano prototyp samochodu do przewozu pieczywa, który nie wszedł do produkcji. Eksport sięgał 30% produkcji, która wynosiła 7500 sztuk rocznie.
W Biurze Konstrukcyjnym powstał prototyp Nysy 503, która miała bazować na prototypowej Warszawie 210 i Fordzie Transicie. Prace zostały przerwane z chwilą zakupu licencji na Fiata 125p.
Podjęto dalsze kroki ku modernizacji dotychczasowych modeli m.in: wprowadzono lepszy dostęp do silnika za pomocą maski otwieranej za pomocą zawiasów (a nie dwóch kluczy, które był często gubione) starano poprawić komfort jazdy i bezpieczeństwo. Efektem prac była prototypowa Nysa 521 zaprezentowana na XXXVII Targach Poznańskich w 1968 roku. Nysa 521 wdrożona do produkcji w 1969 roku produkowana była w następujących odmianach: mikrobus, towos, furgon, sanitarka, kinowóz i izoterma. Alternatywnie stosowano żerańskie silniki S-21 a później jednostki wysokoprężne 4C90 z WSW Andrychowa. W nowej wersji wprowadzono szereg znaczących rozwiązań: jeszcze bardziej ulepszono dostęp do silnika poprzez wysunięcie części napędowej bardziej do przodu, zmiany w układzie elektrycznym, widoczność zwiększona o 30%, nowe zderzaki, spryskiwacz szyb z nożnym dozownikiem płynu. Te i wiele innych drobnych ale ułatwiających eksploatację rozwiązań spowodowały wzrost eksportu, który przekraczał 50% i skierowany był głównie do krajów socjalistycznych, zamówienia były także z zachodnich Niemiec gdzie na życzenie zastosowano kilka modyfikacji. W 1976 roku z taśm montażowych Zakładu Samochodów Dostawczych zjechała 100- tysięczna Nysa.
W latach 70 nastąpiło znaczne zmechanizowanie rolnictwa zarówno indywidualnego jak i państwowego. W związku z tym opracowano rolniczą wersję 521 R, która mogła przewozić 5 osób i 550 kilogramów ładunku. Mimo dużego zainteresowania pojazd nie wszedł do produkcji.
Nysy 521 i 522 były także produkowane dla Milicji Obywatelskiej, podstawową wersją była wersja 521/522 KW- konwojowo- wypadowa gdzie wprowadzono przedział dla zatrzymanych. Wersja 521/522 OW- operacyjno- wypadowa służyła głównie do transportu jednostek ZOMO. W tej wersji mogło przebywać 9 funkcjonariuszy wraz z kierowcą. Milicyjne wersje miały dodatkowe zbiorniki paliwa, ”koguty” na dachu, sygnały alarmowe i dodatkowe akumulatory.
Najlepszym okresem dla fabryki była bez wątpienia dekada lat ’70 gdzie nastąpił gwałtowny wzrost produkcji od 12 522 w 1970 roku do 18 200 w 1978 roku. W latach ’73-74 eksport stanowił aż 3/4 całej produkcji. Wówczas nyska fabryka stała się członkiem Klubu Eksporterów. Głównym odbiorcom były kraje Europy Środkowo- Wschodniej ale także Zachodniej kraje afrykańskie i azjatyckie.
Lata osiemdziesiąte to przede wszystkim regres i spadek produkcji. W połowie lat ’80 poziom produkcji sięgnął końcówki lat 60. Później było tylko gorzej, wegetację zapewniał produkowany po połączeniu się z FSO Polonez Truck.
Źródło
- ostatnia aktualizacja:
Dzisiaj 0:35
