- ostatnia aktualizacja:
15 minut temu
Trochę info o tym czym tak naprawdę jest Zagłębie Dąbrowskie, bo to nie tylko Sosnowiec i o tym dlaczego "Gorole" i "Hanysy" to dwa inne światy.
O tym, że Zagłębie Dąbrowskie, czyli takie przemysłowe miasta jak Sosnowiec czy Dąbrowa Górnicza, to nie jest Śląsk, naprawdę warto wiedzieć. Przez wieleset lat były to osobne państwa i różnice te nadal są wyraźne w mentalności mieszkańców. Zagłębiacy oraz Ślązacy są na tym punkcie tak wyczuleni, że myląc Zagłębie ze Śląskiem można za to "oberwać" w ciemnej uliczce. Dlaczego? Z czego wynika ta znana z książek i filmów wzajemna niechęć Zagłębiaków i Ślązaków? Wynika ze wzajemnych pretensji do siebie, z różnic kulturowych, które pomimo dziesiątków lat współistnienia nie zacierają się. Poznanie śląsko-zagłębiowskich animozji jest idealnym punktem wyjścia do zrozumienia tego niezwykłego obszaru jakim jest przemysłowy okręg województwa śląskiego.
Małopolskie miasta w woj. śląskim
Zagłębie Dąbrowskie:
Będzin, Czeladź, Dąbrowa Górnicza, Sosnowiec, Bobrowniki, Mierzęcice, Psary, Siewierz, Sławków, Wojkowice
Zagłębie szerzej:
Łazy, Kroczyce, Ogrodzieniec, Ożarowice, Poręba, Włodowice, Zawiercie, Jaworzno
Pozostałe miasta:
Bielsko-Biała (tylko Biała), Blachownia, Częstochowa, Kłobuck, Koniecpol, Koziegłowy, Krzepice, Myszków, Pilica, Szczekociny, Szczyrk, Wilamowice, Żarki, Żywiec
Dwa światy w jednym województwie
Obecne województwo śląskie nie jest zbyt udane. W przeciwieństwie do innych województw, granice woj. śląskiego nie pokrywają się z granicami historycznymi. Wpłynęło na to nie tylko mocne powiązanie gospodarcze przyległego do Śląska małopolskiego Zagłębia Dąbrowskiego, ale też dodanie w "ostatniej chwili" do listy województw woj. opolskiego, co wywalczyli sobie mieszkańcy Opola. Województwo śląskie zostało przez to "przesunięte" bardziej na wschód niż to wcześniej zakładano. Mało kto zdaje sobie z tego sprawę, że ziem śląskich jest w woj. śląskim tylko 48%, większość są to ziemie małopolskie, z takimi miastami jak Częstochowa czy Żywiec.
Czy jest to takie ważne? Słuszne pytanie. W przypadku większości polskich województw przesunięcie granic w jedna czy druga stronę nie ma większego znaczenia. Tu i tu mieszkają podobne rodziny, są podobne miasta. W przypadku woj. śląskiego jest inaczej. Sławna granica na Brynicy i Przemszy jest nie tylko granica regionów, ale też przez wiele wieków była granica państw, przez co mieszkający po obu stronach ludzie byli sobie mentalnie obcy. Nie bez powodu Zagłębiacy i Ślązacy mają na siebie specjalne określenia "tych innych" - Zagłębiacy dla Ślązaków są gorolami, Ślązacy dla Zagłębiaków hanysami. W tej obcości nie musi być nic złego, dopóki łączy się ona z szacunkiem dla obcej kultury. A szacunku, pomimo animozji, jest we wzajemnych stosunkach coraz więcej.
Czy Zagłębie było kiedyś "na swoim"
Zagłębie Dąbrowskie rozkwitało jako kraina z własnym charakterem w czasie kiedy była ona obszarem przygranicznym. Leżąc na równie bogatych w minerały ziemi jak wschodni Śląsk rozwijał się tu przemysł, handel międzynarodowy oraz coraz majętniejsze mieszczaństwo. Rozwijał się tu również ruch proletariacki, coraz bardziej wykształcony i budujący własne elity. Warto dodać w tym miejscu, że to właśnie Zagłębiacy po przyłączeniu przemysłowego Śląska do Polski zasilili śląską kadrę kierowniczą, przychodząc na miejsce usuniętych Niemców i zmarginalizowanych Ślązaków. Z Zagłębia Dąbrowskiego wywodzą się tacy znani Polacy jak: artyści Jan Kiepura, Pola Negri, Władysław Szpilman, Jacek Cygan, Krzysztof Materna, Basia Trzetrzelewska, sportowcy Aleksander Dziurowicz, Waldemar Wspaniały, Marian Masłoń czy politycy Edward Gierek, Jędrzej Giertych, Tomasz Arciszewski.
W stosunku do Zagłębia Dąbrowskiego często używa się nazwę "Czerwone Zagłębie". Nic dziwnego, zagłębiowscy lokalni patrioci dumni są ze swojego robotniczego etosu, który sięga daleko przed ostatnia wojnę. Wtedy zatrudnieni w przemyśle mieszkańcy Zagłębia musieli wywalczać każdy przywilej socjalny, który po stronie śląskiej często był oczywistością. W okresie Polski Ludowej Zagłębie Dąbrowskie, ze swoim etosem, było przez władze komunistyczne hołubiony. W końcu to właśnie to województwo, najpierw zwane "śląsko-dąbrowskim", potem "katowickim", mówiąc bez przesady, odbudowało Polskę za zniszczeń wojennych. Powstało wtedy najwięcej wydarzeń i instytucji, które podtrzymują tożsamość zagłębiowską, jak np. największy dom kultury w kraju Pałac Kultury Zagłębia, Muzeum Zagłębia, Teatr Zagłębia, Zespół Pieśni i Tańca "Zagłębie" itp.
Odrodzenie tożsamości Zagłębia
Po przemianach ustrojowych w Polsce Zagłębie Dąbrowskie "wypadło z orbity". Jeśli ktoś mówił już o tych, przemysłowych terenach województwa, mówił po prostu "Śląsk", a o mieszkańcach Zagłębia Dąbrowskiego... "Ślązacy". Jakby tego Zagłębiakom było mało, podczas reformy administracyjnej w 1997 r., województwo, nazwano... śląskim. Potem było już tylko gorzej - w zagłębiowskich muzeach pokazywane były śląskie stroje jako stroje regionalne, a na popularnych imprezach w małopolskiej Jurze Krakowsko- Czestochowskiej jako lokalny przysmak podawany był śląski żur i krupniok z piwem. Zagłębiacy, posiadający swoją kulturę, kuchnię, a nawet własną lokalną gwarę, wydali się już zupełnie zrezygnowani i ześlązaczeni. Jednak tylko pozornie.
Od 2000 roku sytuacja zmienia się na lepsze. Coraz więcej mieszkańców Zagłębia Dąbrowskiego akcentuje swoją zagłębiowskość. Są dumni z największego swojego miasta, Sosnowca, które z roku na rok pięknieje i unowocześnia się, kibicują swoim sportowcom i artystom. Powstaje coraz więcej i coraz lepszych zagłębiowskich portali internetowych, które walczą o tożsamość Zagłębia, a o samym Zagłębiu zaczęto dyskutować i pisać w regionalnych mediach. Zmienia się też podejście do siebie Zagłębiaków i Ślązaków. Najlepiej świadczy o tym fakt, że określenia "gorole" i "hanysy", które przez dziesięciolecia miały wydźwięk mocno obraźliwy, można wziąć już powoli za symbole odróżnienia, ale nie poróżnienia. Wystarczy spojrzeć na nazwę sklepu ze śląskimi gadżetami "Hanysek.pl" albo Portalu Kobiet Zagłębia "Gorolki.pl".
Ciekawostki Zagłębia
Gdzie leży "Huta Katowice" - nie, nie w Katowicach, bo największy kombinat przemysłowy Polski Ludowej, któremu nadano nazwę "Huta Katowice" zbudowano z przyczyn politycznych własnie w Zagłębiu, a nie na terenie Śląska, który jeszcze nie tak dawno należał do wrogiego Polsce państwa, które mogłoby upomnieć się o te tereny.
Port Lotniczy "Katowice" - to też jest kolejna pułapka, ponieważ niewielka wieś Pyrzowice, gdzie wybudowano lotnisko pasażerskie dla aglomeracji katowickiej, leży w Zagłębiu, a wieś tę, ku irytacji Zagłębiaków, bez pytania ich o zgodę, przydzielono do śląskiego powiatu tarnogórskiego.
Stadion Zagłębia Sosnowiec - jest budowlą, której Ślązacy nie mogą zapomnieć Zagłębiakom, ponieważ został on wybudowany w czynie społecznym przez Ślązaków w śląskich Szopienicach, a następnie władze PRL zmieniły granice sąsiedniego Sosnowca właśnie o ten stadion, by klub z Sosnowca miał gdzie grać.
Dworzec w Czeladzi - jest miejscem wręcz kultowym, ponieważ zagłębiowska Czeladź jest jedynym miastem aglomeracji katowickiej nie posiadającym dworca kolejowego, a umawianie się na tamtejszym dworcu należy do stałego lokalnego dowcipu już nie tylko wśród Ślązaków.
Pustynia Błędowska - jest to największa, a zarazem zupełnie niewykorzystana, atrakcja turystyczną Zagłębia Dąbrowskiego, bo czy jedyna w Europie, wielka i naturalna pustynia z roślinnością niczym w Afryce, nie jest czymś niezwykłym?
Zagłębie Dąbrowskie jest ciekawą krainą,
warto poznać bliżej sąsiadów Śląska
Artykuł ze strony zobaczslask.pl
Zawiera parę błędów ale pozwala poznać co nie co historii.
O tym, że Zagłębie Dąbrowskie, czyli takie przemysłowe miasta jak Sosnowiec czy Dąbrowa Górnicza, to nie jest Śląsk, naprawdę warto wiedzieć. Przez wieleset lat były to osobne państwa i różnice te nadal są wyraźne w mentalności mieszkańców. Zagłębiacy oraz Ślązacy są na tym punkcie tak wyczuleni, że myląc Zagłębie ze Śląskiem można za to "oberwać" w ciemnej uliczce. Dlaczego? Z czego wynika ta znana z książek i filmów wzajemna niechęć Zagłębiaków i Ślązaków? Wynika ze wzajemnych pretensji do siebie, z różnic kulturowych, które pomimo dziesiątków lat współistnienia nie zacierają się. Poznanie śląsko-zagłębiowskich animozji jest idealnym punktem wyjścia do zrozumienia tego niezwykłego obszaru jakim jest przemysłowy okręg województwa śląskiego.
Małopolskie miasta w woj. śląskim
Zagłębie Dąbrowskie:
Będzin, Czeladź, Dąbrowa Górnicza, Sosnowiec, Bobrowniki, Mierzęcice, Psary, Siewierz, Sławków, Wojkowice
Zagłębie szerzej:
Łazy, Kroczyce, Ogrodzieniec, Ożarowice, Poręba, Włodowice, Zawiercie, Jaworzno
Pozostałe miasta:
Bielsko-Biała (tylko Biała), Blachownia, Częstochowa, Kłobuck, Koniecpol, Koziegłowy, Krzepice, Myszków, Pilica, Szczekociny, Szczyrk, Wilamowice, Żarki, Żywiec
Dwa światy w jednym województwie
Obecne województwo śląskie nie jest zbyt udane. W przeciwieństwie do innych województw, granice woj. śląskiego nie pokrywają się z granicami historycznymi. Wpłynęło na to nie tylko mocne powiązanie gospodarcze przyległego do Śląska małopolskiego Zagłębia Dąbrowskiego, ale też dodanie w "ostatniej chwili" do listy województw woj. opolskiego, co wywalczyli sobie mieszkańcy Opola. Województwo śląskie zostało przez to "przesunięte" bardziej na wschód niż to wcześniej zakładano. Mało kto zdaje sobie z tego sprawę, że ziem śląskich jest w woj. śląskim tylko 48%, większość są to ziemie małopolskie, z takimi miastami jak Częstochowa czy Żywiec.
Czy jest to takie ważne? Słuszne pytanie. W przypadku większości polskich województw przesunięcie granic w jedna czy druga stronę nie ma większego znaczenia. Tu i tu mieszkają podobne rodziny, są podobne miasta. W przypadku woj. śląskiego jest inaczej. Sławna granica na Brynicy i Przemszy jest nie tylko granica regionów, ale też przez wiele wieków była granica państw, przez co mieszkający po obu stronach ludzie byli sobie mentalnie obcy. Nie bez powodu Zagłębiacy i Ślązacy mają na siebie specjalne określenia "tych innych" - Zagłębiacy dla Ślązaków są gorolami, Ślązacy dla Zagłębiaków hanysami. W tej obcości nie musi być nic złego, dopóki łączy się ona z szacunkiem dla obcej kultury. A szacunku, pomimo animozji, jest we wzajemnych stosunkach coraz więcej.
Czy Zagłębie było kiedyś "na swoim"
Zagłębie Dąbrowskie rozkwitało jako kraina z własnym charakterem w czasie kiedy była ona obszarem przygranicznym. Leżąc na równie bogatych w minerały ziemi jak wschodni Śląsk rozwijał się tu przemysł, handel międzynarodowy oraz coraz majętniejsze mieszczaństwo. Rozwijał się tu również ruch proletariacki, coraz bardziej wykształcony i budujący własne elity. Warto dodać w tym miejscu, że to właśnie Zagłębiacy po przyłączeniu przemysłowego Śląska do Polski zasilili śląską kadrę kierowniczą, przychodząc na miejsce usuniętych Niemców i zmarginalizowanych Ślązaków. Z Zagłębia Dąbrowskiego wywodzą się tacy znani Polacy jak: artyści Jan Kiepura, Pola Negri, Władysław Szpilman, Jacek Cygan, Krzysztof Materna, Basia Trzetrzelewska, sportowcy Aleksander Dziurowicz, Waldemar Wspaniały, Marian Masłoń czy politycy Edward Gierek, Jędrzej Giertych, Tomasz Arciszewski.
W stosunku do Zagłębia Dąbrowskiego często używa się nazwę "Czerwone Zagłębie". Nic dziwnego, zagłębiowscy lokalni patrioci dumni są ze swojego robotniczego etosu, który sięga daleko przed ostatnia wojnę. Wtedy zatrudnieni w przemyśle mieszkańcy Zagłębia musieli wywalczać każdy przywilej socjalny, który po stronie śląskiej często był oczywistością. W okresie Polski Ludowej Zagłębie Dąbrowskie, ze swoim etosem, było przez władze komunistyczne hołubiony. W końcu to właśnie to województwo, najpierw zwane "śląsko-dąbrowskim", potem "katowickim", mówiąc bez przesady, odbudowało Polskę za zniszczeń wojennych. Powstało wtedy najwięcej wydarzeń i instytucji, które podtrzymują tożsamość zagłębiowską, jak np. największy dom kultury w kraju Pałac Kultury Zagłębia, Muzeum Zagłębia, Teatr Zagłębia, Zespół Pieśni i Tańca "Zagłębie" itp.
Odrodzenie tożsamości Zagłębia
Po przemianach ustrojowych w Polsce Zagłębie Dąbrowskie "wypadło z orbity". Jeśli ktoś mówił już o tych, przemysłowych terenach województwa, mówił po prostu "Śląsk", a o mieszkańcach Zagłębia Dąbrowskiego... "Ślązacy". Jakby tego Zagłębiakom było mało, podczas reformy administracyjnej w 1997 r., województwo, nazwano... śląskim. Potem było już tylko gorzej - w zagłębiowskich muzeach pokazywane były śląskie stroje jako stroje regionalne, a na popularnych imprezach w małopolskiej Jurze Krakowsko- Czestochowskiej jako lokalny przysmak podawany był śląski żur i krupniok z piwem. Zagłębiacy, posiadający swoją kulturę, kuchnię, a nawet własną lokalną gwarę, wydali się już zupełnie zrezygnowani i ześlązaczeni. Jednak tylko pozornie.
Od 2000 roku sytuacja zmienia się na lepsze. Coraz więcej mieszkańców Zagłębia Dąbrowskiego akcentuje swoją zagłębiowskość. Są dumni z największego swojego miasta, Sosnowca, które z roku na rok pięknieje i unowocześnia się, kibicują swoim sportowcom i artystom. Powstaje coraz więcej i coraz lepszych zagłębiowskich portali internetowych, które walczą o tożsamość Zagłębia, a o samym Zagłębiu zaczęto dyskutować i pisać w regionalnych mediach. Zmienia się też podejście do siebie Zagłębiaków i Ślązaków. Najlepiej świadczy o tym fakt, że określenia "gorole" i "hanysy", które przez dziesięciolecia miały wydźwięk mocno obraźliwy, można wziąć już powoli za symbole odróżnienia, ale nie poróżnienia. Wystarczy spojrzeć na nazwę sklepu ze śląskimi gadżetami "Hanysek.pl" albo Portalu Kobiet Zagłębia "Gorolki.pl".
Ciekawostki Zagłębia
Gdzie leży "Huta Katowice" - nie, nie w Katowicach, bo największy kombinat przemysłowy Polski Ludowej, któremu nadano nazwę "Huta Katowice" zbudowano z przyczyn politycznych własnie w Zagłębiu, a nie na terenie Śląska, który jeszcze nie tak dawno należał do wrogiego Polsce państwa, które mogłoby upomnieć się o te tereny.
Port Lotniczy "Katowice" - to też jest kolejna pułapka, ponieważ niewielka wieś Pyrzowice, gdzie wybudowano lotnisko pasażerskie dla aglomeracji katowickiej, leży w Zagłębiu, a wieś tę, ku irytacji Zagłębiaków, bez pytania ich o zgodę, przydzielono do śląskiego powiatu tarnogórskiego.
Stadion Zagłębia Sosnowiec - jest budowlą, której Ślązacy nie mogą zapomnieć Zagłębiakom, ponieważ został on wybudowany w czynie społecznym przez Ślązaków w śląskich Szopienicach, a następnie władze PRL zmieniły granice sąsiedniego Sosnowca właśnie o ten stadion, by klub z Sosnowca miał gdzie grać.
Dworzec w Czeladzi - jest miejscem wręcz kultowym, ponieważ zagłębiowska Czeladź jest jedynym miastem aglomeracji katowickiej nie posiadającym dworca kolejowego, a umawianie się na tamtejszym dworcu należy do stałego lokalnego dowcipu już nie tylko wśród Ślązaków.
Pustynia Błędowska - jest to największa, a zarazem zupełnie niewykorzystana, atrakcja turystyczną Zagłębia Dąbrowskiego, bo czy jedyna w Europie, wielka i naturalna pustynia z roślinnością niczym w Afryce, nie jest czymś niezwykłym?
Zagłębie Dąbrowskie jest ciekawą krainą,
warto poznać bliżej sąsiadów Śląska
Artykuł ze strony zobaczslask.pl
Zawiera parę błędów ale pozwala poznać co nie co historii.
11
